بزرگداشت يکصد و بيست و پنجمين سال تولد استاد غلامحسين درويش
بروشور کنسرت:
درسال 1251 شمسی دريکی ازخانواده های متوسط تهران پسری زاده شده که نامش را غلامحسين نهادند . حاجی بشير طالقانی ، پدر غلامحسين ، که يکی از صاحب منصبان اداره پست بود ، با موسيقی آشنا وسه تار می نواخت به اين جهت وقتی فرزندش ده ساله شد اورا به دسته موزيک دارالفنون سپرد .غلامحسين ابتدا به فرا گرفتن طبل کوچک مشغول شد وپس از چندی به نواختن شيپور پرداخت . بهره اين ايام برای غلامحسين ، آشنا شدن با خط موسيقی ( نت ) وآموزش وزن های مختلف و تربيت گوش موسيقی بود . تکيه کلام حاجی بشير در هنگام ناميدن دوستان کلمه درويش بود . چنانکه هرگاه می خواست فرزندش را بنامد می گفت : درويش . غلامحسين نمی دانست که اين تکيه کلام پدر ، روزی معرف او وعنوان خانوادگی اش خواهد گرديد . او به عنوان نوازنده طبل در دسته مخصوص عزيزالسلطان وارد دربار شد وبر اثر شنيدن نوای ساز استادان موسيقی ، مهر خاصی به تار پيدا کرد . ازاين رو پدرش سه تاری فراهم کرد ودرس های مقدماتی را شخصا" به او آموخت وپس از مدتی به محضرميرزاعبدالله وآقا حسينقلی راه يافت وبه فراگرفتن تاروسه تارپرداخت . ليکن پس ازآشنائی باتار،دريافت که سه تارچنانچه بايدازعهده بيان احساساتش برنمی آيد.اين بود که جدا"به نواختن تارپرداخت وچندی نگذشت که درنواختن اين سازمهارت يافت وبهترين شاگردآقا حسينقلی به شمارآمد.درپی ورودبه دستگاه شعاع السلطنه ، فرزندمظفرالدين شاه وعزيمت به فارس بادخترمستشارنظام ،نورسيده خانم ، ملقب به بدرالسلطنه ، درشيرازازدواج کرد . ليکن روح آزاده اوبادستگاه فاسد شعاع السلطنه سنخيتی نداشت تاناگزير به تهران گريخت . ترس ازخشم شعاع السلطنه وفرمان اومبنی برقطع انگشتان درويش خان ،وی راناگزيربه استعانت ازمقام های بالاترودوستان وآشنايان نمود .
ابتداپدرابوالحسن صبا(کمال السلطنه )به وساطت پرداخت ، ليکن بعدها فراش باشی شعاع السلطنه به کلاس درويش خان درتهران يورش آوردکه وی رابه شيرازبازگرداند. درويش خان گريخته وبه سفارت انگلستان آن هم به مناسبت آشنائی باسرايدارسفارت ،پناه برد . هنردرويش خان که اين بند را برپايش افکنده بود، بارديگربه دادش رسيد ونوازندگی اوموردتوجه همسرسفيرقرارگرفت وباشفاعت قدرتمندانه اش درويش خان رانجات داد . اوسپس درسلک اخوان صفادرآمدوکنسرت هائی که آن زمان درانجمن اخوت داده می شد شرکت کرده وهمواره رياست ارکستررا به عهده داشت .
نخستين پيش درآمداودردستگاه ماهوربودکه مورد توجه همه مردم قرارگرفت وازمحبوبيت خاصی برخوردارشد . ازاوآثاربسياری شامل پيش درآمدها ،تصنيف ها ، رنگ ها وضربی های ديگربه جامانده است . آخرين اثردرويش مارشی است به نام جمهوری که اشعارآن ازملک الشعرابهاراست (اين مارش فعلا"ناشناخته است ) . درويش دردوسفرش به انگلستان وروسيه تعدادزيادی صفحه ضبط کرد که صفحات سفردومش براثرجنگ جهانی اول به ايران نيامدوفقط نمونه هائی ازآن به تهران رسيد که گويا دوعددآن درکتابخانه هنرستان موسيقی موجودمی باشد که يکی آوازطاهرزاده وتاردرويش خان درمايه دشتی وديگری تصنيف کاروعمل درماهوراست که ميرزا سيداحمد خان خوانده است . عوايد کنسرت های بيشماراوهميشه برای مواردعام المنفعه اختصاص داده می شد . درميان شاگردان خوب اوازعلی نقی وزيری ، مرتضی نی داود ، موسی معروفی ، حسين سنجری ، يحيی زرپنجه ، ابوالحسن صبا ، ارسلان درگاهی و سعيدهرمزی می توان نام برد . درويش ازغريزه قوی ودرک عميقی برخوردار بود وتوانست باشناخت ويژگی های موسيقی سنتی ازيک طرف ولزوم تحولات جبری زمانه ازطرف دِگر ، موسيقی ايران راحياتی تازه دهد .
مهمترين ويژگی ، مردمی بودن اوست . درويش باکمک دوستانش موسيقی رابه ميان توده های مردم برد . کنسرت های دسته جمعی ترتيب داد . درکلاس خصوصی خود به احوال شاگردان مستمند وبااستعدادخود رسيدگی می کرد وازهرگونه کمک مادی ومعنوی به آنان دريغ نمی ورزيد . وچون فسادحاکم بردستگاههای حکومتی آن روزرا می شناخت ، با آزادی خواهان آن زمان همکاری کرد وباساختن آهنگ برای اشعارانقلابی با آزادی خواهان همراه شد . درزمان اورديف موسيقی وگوشه های آن درهنگام اجرا ، برحسب نيازهای هنری آن دوره بسيارطولانی ووسيع بود . مثلا"هنگام نواختن شور، پانزده مرتبه نغمه می نواختند واين شيوه درآن دوره مورد پسند نوازندگان پرقدرت وباب طبع سليقه شنوندگان پرحوصله بود . درويش نوعی فرم فشردگی راباب کرد که مطلوب زمان خودشد . درويش به تقليد ازسه تارکه دارای سيم چهارم (مشتاق ) بود.يک سيم ديگر به تاراضافه کرد . درآن زمان تار ، پنج سيم داشت واين سيم ششم دررنگ آميزی وايجادکوک های مختلف وامکانات ديگر درتارکمک زيادی کرد . اورامبتکرپيش درآمد می دانند ودرتاريخ موسيقی ايران نام اوبااين فرم موسيقی همراه است .
هيچ هنرمندی نمی تواند بدون نگاه به گذشته ، بدعتی نوبگذارد . درويش درحقيقت با نبوغ طبيعی خود ، پرورش دهنده نهال های کوچک کاشته شده قبل ازخوداست که به وسيله اساتيد قديم به عرصه آورده شده بود . پيش درآمدهائی قبل ازدرويش به نام های پيش درآمد محمد صادق خانی درهمايون وپيش درآمد جناب ميرزا (حسينقلی ) درماهوربوده ولی اينها قطعات کوچکی بوده است که قابليت استقلال ومطرح شدن به عنوان يک قطعه کامل رانداشته است وگاه ازدرآمد آوازتجاوزنمی کرده است . درويش پيش درآمد را توسعه دادوآن رادرتمام گوشه های آوازپرورانيد وآن راقطعه مستقلی ساخت . اين کاردرموسيقی ايران رواج بسياريافت . غيرازنمونه های بسيارمعدودی ازآهنگ سازان ديگر ، بيشترقطعات ساخته شده دراين مسيربعدازاو ، به پای آثاراونمی رسد وساخته های درويش دراين ميان ازجايگاهی ممتاز برخورداراست . به هنگام بروزانقلاب مشروطيت ورواج تصنيف های عارف ، درويش متوجه اهميت بخشيدن به اين فرم موسيقی گرديد . آن راگسترش داد ودرمعاشرت باسخن سرايان آزاده ای چون ملک الشعرابهار، اعتبارتازه به آن بخشيد . خصوصيات اخلاقی درويش باعث شده بودتا سخت پسندی چون عارف قزوينی درجای جای ديوانش وزمره خاطراتش ، ازاوياد کند . نشان های علمی وزارت فرهنگ که به خاطر فعاليتها وکنسرت های عام المنفعه وبشردوستانه درويش به اواعطا شد ، همچنين نشان دولت فرانسه که توسط وبه خواست وزيرمختارآن دولت به درويش تقديم شد ، کوچک ترازآن بود که غباری ازکبرومنيت بردامن اين وارسته روزگار بنشاند . اوبنابرعلاقه ای که درحفظ آثار موسيقائی ايران داشت ، دراواخرعمرحتی خانه مسکونی اش رافروخت تابرای مخارج ضبط صفحه گرامافون مشکلی پيش نيايد . اگرچه مهمترين خصوصيت هنری درويش حفظ اصالت است ، اما جايگاه اورا می توان به عنوان استاد ونوازنده چيره دست ، پراحساس ، مبتکر ، خلاق وآزاده ارزيابی کرد.
جهانشاه صارمی
قسمت اول : تک نوازی به همراهی تمبک
1- آزاده رفقی پور(سه تار)، مژگان قره سو(تمبک ) گوشه های درآمد وجامه داران ازآواز بيات اصفهان ، رنگ اصفهان ( غلامحسين درويش )
2- رعنا شيعه ( کمانچه ) ، غزاله جزنی ( تمبک ) پيش درآمد افشاری ( غلامحسين درويش ) ، تصنيف بادخزان ( غلامحسين درويش ) رنگ افشاری ( غلامحسين درويش )
3- نگاراربابی ( سه تار) ، اشکان الماسی (تمبک ) پيش درآمدابوعطا ( غلامحسين درويش ) ، گوشه های رامکلی وحجاز ، تصنيف بهاردلکش ( غلامحسين درويش ) ، رنگ ابوعطا( غلامحسين درويش ) -
تنفس
قسمت دوم : گروه نوازی ( گروه نهفت )، دستگاه ماهور
1- پيش درآمد اجرای گروه غلامحسين درويش
2- درآمد اجرای گروه
3- کرشمه اجرای گروه
4- آواز اجراباتار
5- دادومجلس افروز اجرای گروه
6- دلکش اجراباتار
7- مقدمه ماهور اجرای گروه غلامحسين درويش
8- نيشابورک اجراباکمانچه
9- ضربی (رنگ ) اجرای گروه غلامحسين درويش
10- نصيرخانی اجراباتار
11- مارش اجرای گروه غلامحسين درويش
12- راک اجراباکمانچه
13- ضربی راک اجرای گروه غلامحسين درويش
14- تصنيف شب ما ( زمن نگارم) اجرای گروه غلامحسين درويش
15- رنگ اجرای گروه غلامحسين درويش
قسمت سوم : گروه نوازی ، آواز اصفهان
1- تصنيف ايران اجرای گروه غلامحسين درويش
2- رنگ ( پريچهروپريزاد) اجرای گروه غلامحسين درويش
اعضای گروه نهفت در اين اجرا
پريسا بهنيا تار - رعنا شيعه کمانچه - اميد گلريز تار - نگار خارکن کمانچه - سياوش بهنيا تار - نويد دهقان کمانچه - سما همايونی بم تار - اشکان الماسی تمبک